کنترل روده و مثانه به تدریج و در طی یک دوره زمانی شکل میگیرد. یادگیری کنترل دفعی تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند توانایی هوشی کودک، پختگی اجتماعی، عوامل فرهنگی و تعامل روان شناختی بین کودک و والدین قرار دارد. روال طبیعی شکل گیری کنترل ادرار و مدفوع به ترتیب زیر است:

۱- کنترل مدفوع شبانه ۲- کنترل مدفوع روزانه ۳- کنترل ادرار روزانه ۴- کنترل ادرار شبانه

یکی از اختلالات شایعی که توسط پزشکان عمومی دیده میشود، اختلال کنترل مواد دفعی است. گرچه این اختلالات اجزاء بارز فیزیولوژیک دارند. بای تفکیک این اختلال از موارد مشابه که به علت مشکلات آشکار پزشکی ایجادمیشوند، از واژه کارکردی استفاده میشود. این گروه شامل دو اختلال اصلی بی اختیاری ادرار و بی اختیاری مدفوع می باشد. برطبق DSM-IV خصوصیات اصلی بی اختیاری ادرار عبارت است از دفع مکرر ادرار در طی شب یا روز (خواب یا بیداری) در رختخواب یا لباس بعد از ۵ سالگی. این اختلال غالبا غیرارادی است و ندرتا ممکن است ارادی باشد.

اکثر کودکان در سنین ۲ و ۳ سالگی کنترل ادراری را کسب می کنند. در حقیقت در چهار سالگی کنترل روزانه ادرار حاصل شده اما ممکن است کنترل شبانه به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. به طور کلی پسرها در دستیابی به کنترل ادرار از دخترها عقب تر هستند. در ۵ سالگی ۷% پسرها و ۳% دخترها دچار این اختلال هستند. در ۱۸ سالگی شیوع این اختلال در پسرها ۱% و در دخترها کمتر از این میزان است.

عوامل مختلفی در سبب شناسی بی اختیاری ادرار مطرح شده اند. این اختلال یک جزء ژنتیک دارد. در ۷۵% موارد این اختلال در یکی از بستگان درجه اول نیز دیده می شود. تاخیر عمومی تکامل عصبی، ظرفیت کم حجم مثانه، فقدان آموزش آداب دفعی به طور سیستماتیک در سبب شناسی مطرح هستند. در بعضی موارد استرس های روان شناختی مانند تولد فرزند جدید در خانواده، بستری شدن در بیمارستان در سنین ۴-۲ سالگی، شروع مدرسه و مشکلات خانوادگی به علت طلاق یا مرگ منجر به بروز ایت اختلال می شوند.

برای تشخیص گذاری تکرار حداقل دو بار در هفته برای حداقل سه ماه پیاپی یا اختلال عملکرد واضح یا ناراحتی بارز فرد ضروری است.

این اختلال را میتوان به دو زیر گروه تقسیم کرد:

شبانه: فقط در طی خواب ظاهر میشود و شایع ترین نوع آن است.

روزانه: در طی روز و اوقات بیداری ظاهر می شود.

در مواردی نیز تلفیقی از نوع شبانه و روزانه وجود دارد. شرمساری و خجلت زدگی کودک، اعتماد به نفس پایین، مورد تمسخر قرار گرفتن توسط دیگران، کاهش فعالیت های اجتماعی به علت طرد شدن از جانب همسالان و افت تحصیلی از عوارض شایع آن است.

از دست دادن موقتی کنترل ادراری در کودکان در هنگام مواجهه با استرس های فیزیکی یا روان شناختی دیده می شود. در ارزیابی این کودکان علل جسمی زیر را نیز باید در نظر داشت: عفونت های سیستم ادراری، دیابت شیرین، دیابت بی مزه، آنمی سیکل سل، اختلالات صرعی، توده های لگنی، انسداد سیستم ادراری- تناسلی.

دخالت های محیطی و انواع روش های روان درمانی، رفتاردرمانی و دارودرمانی کاربرد دارند.

دخالت های محیطی: در بی اختیاری ادرار شبانه و کودکان کمتر از ۷ سال باید صبر و حوصله به خرج داد وعلائم ثانویه را با بر حذرداشتن والدین از تنبیه کودک تقلیل داد. برای جلوگیری از واکنش های منفی والدین، بچه های بزرگتر می توانند خودشان تمیز کردن رختخواب و لباس را بر عهده بگیرند. تمرین برای افزایش ظرفیت مثانه می تواند به کاهش بی اختیاری ادرار شبانه منجر شود. تمرین start & stop می تواند منجر به تقویت عضلات اسفنکتر مثانه شده و کنترل را بهبود بخشد. در مورد اثربخشی تدابیری مانند محدودیت مصرف مایعات شبانه و بیدار کردن کودک در طی شب برای دفع ادرار توافق وجود ندارد.

رفتاردرمانی: روش های رفتار درمانی انتخاب اول هستند. برای موفقیت این روش انگیزه کافی و نیز مشارکت کودک و والدین ضروری است. نخستین گام کنترل ساده و روش پاداش دهی است. در اینجا از یک چارت با ستاره (برای شب یا روز) به عنوان جایزه استفاده می کنند.

درمانهای دارویی: داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای با دوز کم مفید هستند. در صورت استفاده از این داروها کنترل وضعیت قلب کودک ضروری است.

برگرفته شده از کتاب دکتر قلعه بندی سال ۱۳۸۶

مریم گرایلی افرا

معاون سایت

More Posts